W roku szkolnym- 2016/2017 Szkoła Podstawowa w Palikijach obchodzi 50- lecie pracy w obecnym budynku. Archiwalne dokumenty szkolne dowodzą jednak, iż początek oświaty w Palikijach datuje się na rok 1916. Tak więc liczy ona dwukrotnie więcej lat- dokładnie 100!

Tu możesz pobrać publikację (monografię szkoły) zredagowaną w związku z jubileuszem szkoły Wiekowa, a ciągle młoda...


Początki szkoły
Najstarsze dokumenty z historii szkoły pochodzą z roku 1916. W dniu 14 maja 1916r. Komenda Obwodowa (Kreiskommando Lublin- główna siedziba Generalnego Gubernatorstwa Wojskowego) wydała akt ustanowienia szkoły od dnia 1 stycznia 1916r., dotyczący "przejęcia i reorganizacji tamtejszej szkoły prywatnej we wsi Palikije na trzechklasową mięszaną publiczną szkołę ludową". Nie zdołaliśmy odnaleźć żadnych informacji na temat owej szkoły prywatnej. Najprawdopodobniej działała ona przy miejscowym dworze, którego właścicielami była rodzina Świeżawskich. O jej istnieniu świadczy również fakt, że w 1916r. zostały założone arkusze klasyfikacyjne dla dwu oddziałów uczniów (pierwszego i drugiego).
W akcie tym czytamy również, że "Grono nauczycielskie szkoły składać się będzie z trzech sił nauczycielskich; jednej z nich zostanie powierzone stanowisko kierownika (-czki) szkoły". Dokument powołania szkoły, zaopatrzony poleceniem, by przechowywać go w aktach szkoły, odbiera dnia 25 maja, potwierdzając ten fakt własnoręcznym podpisem, jedna z "zamianowanych" przez Komendę Obwodową nauczycielek- Janina Matuszewska. Polecenie to wypełnia z pełną odpowiedzialnością, dzięki czemu przetrwał on w szkolnym archiwum 100 lat. Drugą nauczycielką, która zostaje "zamianowana" do pracy w szkole w roku 1916 jest Stanisława Borerówna. To ona w 1917 roku zostaje pierwszą kierowniczką szkoły. Używa już wówczas nazwiska Stanisława Sochacka ( Borerówna). Od stycznia 2017r. posady nauczycielskie otrzymują: Walerya Drzymulska i Janina Drzymulska, a od września 1917- Stefania Liputówna i Cecylia Mietelska.
W roku szkolnego - 1919/1920 kierownikiem szkoły zostaje Józef Gadecki, który tę funkcję pełni przez 43 lata - do roku 1962.


Ważny rok 1918
Drugi rok działalności szkoły przynosi najważniejsze w historii naszego kraju wydarzenie. Po 123 latach niewoli (do 1815 roku- Lubelszczyzna była pod zaborem austriackim, w czasach Królestwa Kongresowego- pod zaborem rosyjskim), Polska odzyskuje niepodległość. W zachowanym w archiwum szkoły piśmie Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego Departamentu Wyznań Publicznych i Oświecenia Publicznego, podpisanym przez Dyrektora Departamentu Józefa Mikułowskiego- Pomorskiego "Do nauczycielstwa szkół elementarnych", czytamy: "Z dniem 1 października zarząd szkolnictwa objęły władze polskie. Ziścił się cel, o który daremnie walczyły pokolenia. Od ofiarnych poczynań i wysiłków jednostek, od pracy w podziemiach oświata polska przechodzi do jawnego, państwowego działania".
W szkole w Palikijach, podobnie jak w całym kraju, wiadomość przyjęta jest z wielkim entuzjazmem, a pismo, podpisane przez polskie władze oświatowe, przechowywane jak relikwia.


Pierwsi uczniowie
Daty urodzenia pierwszych uczniów naszej szkoły są zazwyczaj nieznane. W niektórych Katalogach klasyfikacyjnych (arkuszach ocen), znajdujących się w szkolnym archiwum pojawia się rok urodzenia 1903, 1905, 1907. W roku 1916 zapisanych było do klasy Ia-28 uczniów, do Ib-30, do II- 24 uczniów. Duża liczba uczniów w oddziale nie oznacza jednak, że tylu przebywało na zajęciach. Niektórzy w ogóle nie podjęli obowiązku szkolnego.
W roku szkolnym 1920/1921 istniało już w szkole pięć oddziałów. Trudno ustalić z dokumentów archiwalnych listy ówczesnych absolwentów szkoły. Wielu uczniów bowiem było nieklasyfikowanych z powodu nieuczęszczania do szkoły.
Z zachowanych od początku istnienia szkoły Katalogów klasyfikacyjnych uczniów wynika, że wymagania im stawiane były bardzo wysokie. Sprawowanie ucznia oceniano według skali: chwalebne, zadawalające, odpowiednie, nieodpowiednie. Oceniano też pilność: zadawalająca, dostateczna, mała, porządek: wzorowy, zadawalający, naganny. Postępy w nauce religii, języku polskim, czytaniu, pisaniu, historyi polskiej łącznie z powszechną, geografii, nauce o rzeczach, arytmetyce, geometryi, rysunkach, śpiewie, robotach ręcznych i gimnastyce oceniano według skali: bardzo dobry, dobry, dostateczny, niedostateczny.
Od roku 1923/1924 Szkoła Powszechna w Palikijach staje się szkołą pięcioklasową. W szkole uczy się 204 uczniów. W roku szkolnym 1929/30 do szkoły zapisanych jest 217 dzieci, 1930/31- 248 uczniów.
Po reformie szkolnictwa, która miała miejsce w 1932 roku po raz pierwszy utworzono oddział klasy VII (rok szkolny 1932/33). Absolwentami siedmiu klas byli jednak uczniowie tylko dwu roczników.
W roku 1934 Inspektorat Szkolny wydaje nowy dokument organizacyjny, w którym "odejmuje klasę V i organizuje szkołę o 4 nauczycielach".
Od dnia 15 listopada 1937 przemianowuje się 4-klasową publiczną szkołę powszechną na publiczną szkołę II stopnia.


Nauczyciele przedwojennej szkoły
Z aktów nominacji pierwszych nauczycielek ( 1916, 1917 rok) możemy dowiedzieć się jak kształtowała się w tym czasie ich pensja. Składała się ona z płacy zasadniczej w rocznej kwocie 900 Koron oraz dodatku drożyźnianego w rocznej kwocie 300 Koron. Płaca ta była wypłacana w miesięcznych ratach po 100 Koron. Dodatek za kierownictwo wynosił 100 Koron.
Nauczyciele otrzymali też mieszkanie w naturze lub dodatek w łącznej kwocie rocznej 180 Koron. Mieszkania te, podobnie jak izby lekcyjne, były wynajmowane od gospodarzy. Warunki mieszkaniowe często były jednak bardzo trudne z uwagi na to, że niewielu gospodarzy posiadało "wolną izbę", którą można było wynająć.
W latach 30-tych rok szkolny trwał 7 - 8 miesięcy. Od 1933 roku wynosił minimum 205 dni. Zaczynał się w pierwszych dniach września, kończył z końcem czerwca, a od 1933 roku od 20 sierpnia do połowy czerwca. Nauka w szkole odbywała się od poniedziałku do soboty. Jedna lekcja trwała początkowo 50, potem 45 minut. Klasy I i II miały po 16, III i kolejne po 18 godz.
Nauczyciele pracowali w wymiarze 34- 35 godzin. Prowadzili tez zajęcia pozaszkolne, średnio było to 6 godzin zajęć (np. opieka nad ogrodem szkolnym). Byli bardzo przeciążeni pracą. W tych latach w szkole pracowało 3 nauczycieli. W roku szkolnym 1929/30 uczyli oni 217 dzieci, w 1930/31- 248. Jeden nauczyciel uczył wszystkich przedmiotów.


Budynek szkoły
"Trzechklasowa publiczna szkoła ludowa" została zorganizowana w budynku starego szpitala. Były tam 3 izby lekcyjne (w późniejszym czasie wynajmowano dodatkowo pomieszczenia w domach gospodarzy). Dzieci ze Sporniaka Palikijskiego (klasy I i II uczyły się aż do 1967 roku w Sporniaku, w izbie wynajmowanej od rodziny Segitów). Od roku 1933/34 wynajmowano też pomieszczenie od jednego z gospodarzy w Palikijach, gdzie również uczyły się dzieci z klasy I i II. Ten maleńki budynek, mieszczący się przy drodze do Wojciechowa, nazywany był przez uczniów "chatką".
Z ocalałych dokumentów szkolnych dowiadujemy się, że w latach 30-tych budynek "starej szkoły" był wynajmowany, a gmina czyniła starania o jego zakup, co nastąpiło niedługo przed wybuchem wojny (w roku 40-tym kierownik szkoły potwierdza w Arkuszu organizacyjnym, że budynek szkoły należy już do gminy). Był on jednak zbyt mały na potrzeby szkoły. Już w latach 30-tych pojawiają się więc wnioski do Dozoru Szkoły o budowę nowej szkoły na terenie miejscowości Palikije.


Finansowanie szkół- odwieczny problem
Przed wojną szkoły podlegały bezpośrednio Inspektorom Szkolnym w Lublinie. W gminach powołane zostały Rady Szkolne (w naszej gminie odpowiedzialny za szkoły był ks. Gieysztor). Rada Szkoły dysponowała pieniędzmi na prowadzonej szkół oraz wydzielała naftę do oświetlenia (ewidencja jej wydawania była bardzo ściśle kontrolowana). Rady decydowały też o sprawach zwolnień, urlopów.


Nie tylko nauką szkoła żyła
W szkole przedwojennej dużą wagę przywiązywano do wychowania obywatelskiego i patriotycznego. Szkoła miała walczyć z powszechnym analfabetyzmem, ale również uczyć patriotyzmu, poszanowania narodowych tradycji, kształtować świadomość narodową i postawy obywatelskie. Ważnym elementem było organizowanie różnego rodzaju uroczystości związanych z obchodami świąt narodowych. Bardzo ważną datą dla odradzającego się państwa polskiego był dzień 3 Maja. Wielkim kultem otaczano narodowych bohaterów, szczególnie Marszałka Józefa Piłsudskiego. 19 marca, Dzień Imienin Marszałka, był dniem wolnym od zajęć. Tego dnia odbywały się nabożeństwa oraz uroczystości poświęcone bohaterowi. Nauczyciele z uczniami przygotowywali specjalne programy: pogadanki, deklamacje, śpiewy.
Wyposażenie dawnej szkoły
W początkach istnienia szkoły wyposażenie jej było bardzo ubogie. Zwykłe wyposażenie obejmowało: godło, szyld, ławki z miejscem na kałamarz, szafę, tablice do piania, liczydło, mapy (Polski i Europy), globus, tablicę królów, tablice do przyrody, książki, wieszadło, beczkę na wodę, miednicę i kubek. Dzwonkiem i reglamentacją atramentu zawiadował woźny szkolny.
Z przekazywanych do Inspektoratu Oświaty dokumentów dowiadujemy się także, jakimi zasobami dysponowała ówczesna szkoła. Były to: mapa Polski, mapa Europy, mapa gór, półkule, globus, tablice historyczne, tablica królów, obrazki, 194 książek w bibliotece. Znajdujemy też informacje z roku 1933 o wyposażeniu sportowym szkoły. Były to: 4 pary nart zrobionych w szkole, 15 piłeczek, 20 krążków i 2 piłki dęte. Zajęcia fizyczne odbywały się na podwórku o wymiarach 18x 9m oraz w jednej z sal lekcyjnych (49 m kw). Stale wzbogacany był też księgozbiór biblioteczny. W szkole prenumerowane były czasopisma dla dzieci: "Płomyczek", "Płomyk", w czasie wojny "Ster", natomiast dla nauczycieli: "Wiedza i Życie".


Trudny czas wojny
W roku szkolnym 1938/1939 szkołę ukończyło 4 uczniów, zaś 15 z wynikiem pozytywnym przeszło do następnej klasy, ale we wrześniu nie podjęli nauki. Wybuch II wojny światowej spowodował wiele zmian w historii szkoły. Nauka szczęśliwie nie została zawieszona. Rok szkolny 1939/40 rozpoczął się 16 października 1939 roku. Zmniejszyła się znacznie liczba uczniów. W roku szkolnym 1941- 44 arkusze ocen wydawane były w dwu językach - niemieckim i polskim. Od wybuchu wojny nie ma też w zapisach arkuszy ocen adnotacji o ukończeniu szkoły przez uczniów. Edukacja kończy się w najlepszym wypadku na klasie szóstej. Wielu uczniów jest nieklasyfikowanych z powodu nieuczęszczania do szkoły lub wyjścia z obowiązku szkolnego.
W roku 1945 około 20-tu uczniów przystępuje do egzaminu generalnego z podstawowych przedmiotów. Pozytywnie zdany egzamin jest równoznaczny z ukończeniem klasy siódmej, a tym samym, poświadcza ukończenie szkoły, mimo przerwania nauki w okresie wojny.


Szkoła powojenna
W latach 50-tych szkoła nosi nazwę Szkoły Ogólnokształcącej o profilu podstawowym, zaś w latach 60-tych przyjmuje nazwę Szkoły Podstawowej w Palikijach. W tym okresie klasy są bardzo liczne- w każdej klasie uczy się około 30 uczniów. W roku szkolnym 1966/67 po raz pierwszy w szkole pojawia się oddział klasy VIII.
W tym czasie w szkole pracuje od 4 do 5 nauczycieli. Pracują oni średnio od 30-36 godzin. Ponadto opiekują się różnymi organizacjami: harcerstwem, SKO, PCK, LPŻ, TPD. Prowadzą koła zainteresowań: sportowe, krajoznawcze, taneczne, recytatorskie, opieki nad działką szkolną. W roku szkolnym 1951/ 52 po raz pierwszy w szkole powstaje drużyna harcerska. Zakłada ją nauczyciel Stanisław Gołofit. Liczy ona 60 harcerzy. Do drużyny harcerskiej przyjmowani są tylko najlepsi uczniowie. Potem harcerzom "przewodzą" kolejno: Janina Rogowska, Julia Kurowa, Barbara Horodko (pracownik pobliskiego SHR), Danuta Kowalik, Władysław Różański, Joanna Mirosław, Wiesława Sierpińska. W latach 60-tych powstaje pierwsza drużyna zuchowa, którą prowadzi pani Zofia Karczmarczyk.
Nie jest łatwy czas dla polskiej szkoły. Klasy są przepełnione. Średnia liczba uczniów naszej szkoły w tych latach wynosi 180 - 200 dzieci. Nauczyciele nie mają ściśle określonych specjalności. Jeden nauczyciel uczy prawie wszystkich przedmiotów w klasie, w której jest wychowawcą.
Czasy te wymagały od nauczycieli dużych umiejętności dyskretnego przemycania treści pokazujących prawdę historyczną, przy jednoczesnym nienarażaniu się na szykany ze strony władz partyjnych. Akty niesubordynacji wobec władzy były karane zakazem wykonywania zawodu, a nawet więzieniem.
Od 1 września 1960 roku zakazano nauczania religii w szkołach. Od tego roku aż do roku 1989 księża nauczali religii w izbach wynajmowanych od gospodarzy.


W nowym budynku
Już w latach 30-tych podnoszone były głosy o potrzebie wybudowania nowej szkoły w Palikijach. Temat ten wraca na początku lat 60-tych. Prośba kierownictwa szkoły kierowana jest do Gminnej Komisji Oświaty. W roku 1962 prowadzona jest pierwsza powszechna zbiórka pieniędzy na zakup gruntu pod budowę szkoły. Zanim jednak wieś otrzyma oficjalną zgodę na budowę, trwają burzliwe dyskusje dotyczące jej lokalizacji.
Ostatecznie grunt pod budowę nowej szkoły zostaje odkupiony od pana Mieczysława Błaszczaka. Miejsce to zostało wybrane jako najbardziej centralne dla mieszkańców wsi Palikije i Sporniak, z tych bowiem miejscowości uczęszczało do szkoły najwięcej dzieci.
Nowy budynek szkoły zostaje oddany do użytku dnia 7 stycznia 1967r. Wszyscy mieszkańcy wspominają ten dzień niezwykle radośnie, a nową szkołę określają ich "oknem na świat". Ważnym wydarzeniem dla całej społeczności szkolnej było wręczenie sztandaru Drużynie Harcerskiej im. R. Traugutta, ufundowanego przez Komitet Rodzicielski. Miało to miejsce dnia 18 czerwca 1967 roku podczas uroczystości nadania szkole imienia. Sztandar z rąk przedstawicieli Rady Rodziców odebrał harcerski poczet sztandarowy w składzie: dh Irena Dzwolak, dh Danuta Węgorowska, dh Henryk Chyła. Na tej uroczystości obecni byli zaproszeni goście: władze powiatowe, oświatowe, dowództwo Jednostki Wojskowej patronującej szkole, komendant Hufca Bełżyce, grono nauczycielskie wraz z kierowniczką szkoły panią Pelagią Żyłką, Komitet Rodzicielski, rodzice, mieszkańcy wsi. Do dnia dzisiejszego sztandar drużyny harcerskiej pełni funkcję sztandaru szkoły, na który składają ślubowanie uczniowie klas rozpoczynających i kończących edukację w naszej szkole.

Historię szkoły lat 1916-1967 na podstawie odnalezionych dokumentów archiwalnych spisały: Urszula Rogowska - Misztal i Danuta Suchecka

Tu możesz pobrać publikację (monografię szkoły) zredagowaną w związku z jubileuszem szkoły Wiekowa, a ciągle młoda...